Yunanistan, Avrupa Birliği’nin deniz yetki alanlarıyla ilgili yükümlülüklerini yerine getiriyormuş gibi yaparak, aslında Ege ve Doğu Akdeniz’de Türkiye’yi dışlayan bir planı devreye soktu.
Deniz Mekânsal Planlaması (DMP) adı verilen bu girişim, çevre koruma maskesi altında yeni bir oldubitti yaratmayı hedefliyor.
Görünürde teknik ve çevresel bir belge gibi sunulan bu plan, Türkiye’nin deniz yetki sahalarına açıkça müdahale içeriyor. Üstelik bu haritalar, AB mevzuatı gereği hazırlanmış gibi gösterilerek meşrulaştırılmaya çalışılıyor.
Peki bu tek taraflı yaklaşımın ardında ne var?
Türkiye yok sayılıyor
Yunanistan’ın 17 Nisan’da ilan ettiği DMP, uluslararası iş birliği ya da denizel ekosistemlerin korunması gibi amaçları taşımaktan oldukça uzak. Aksine, Türkiye’nin haklarını görmezden gelen ve uluslararası hukukun temel ilkelerini hiçe sayan bir adım niteliğinde.
Türkiye ise bu süreci tamamen farklı bir anlayışla yürütüyor. Bilimsel temele dayalı, şeffaf ve kapsayıcı bir yöntem benimseyerek, DEHUKAM koordinasyonunda, UNESCO ve BM nezdinde çalışmalar gerçekleştiriyor. Balıkçılık, turizm, enerji güvenliği gibi konularda tüm paydaşlarla birlikte hareket ediyor.
Yunanistan’ın yaklaşımı ise tam tersi yönde: Haritalarla siyasi üstünlük sağlamaya çalışan, tek taraflı, diyalogdan uzak bir tutum sergiliyor. Üstelik bu planlar, uluslararası hukukun “hakkaniyet” ve “eşitlik” ilkelerine de sırtını dönüyor.
Söz başka, icraat başka
Yunanistan Dışişleri Bakanı, Türk mevkidaşıyla görüşmesinde DMP’nin ikili ilişkileri etkilemeyeceğini söylese de, ardından yayımlanan haritalar tam aksini ortaya koyuyor. Dört yıldır geciktirilen AB yükümlülüğünün, Türkiye’nin haklarını daha görünür hale getirdiği bir dönemde tamamlanması ise tesadüf gibi durmuyor.
Bu planla birlikte “Mavi Vatan” gibi kavramlara saldırılar da artıyor. Türkiye’nin diyalog çağrısı içeren haritaları yok sayılırken, Yunanistan kendi haritasını çizip ardından uzlaşma çağrısı yapıyor. Yani önce dayatma, sonra müzakere.
Uluslararası hukuk araç mı oldu?
Yunanistan, BM Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne (UNCLOS) dayanarak hareket ediyor. Ancak Türkiye bu sözleşmeye taraf değil. Buna rağmen diyaloga açık ve uluslararası iş birliğini önemseyen bir tutum sergiliyor.
Buna karşın Atina, “AB istiyor, biz de yapıyoruz” diyerek hem hukuki sorumluluktan kaçıyor hem de deniz yetki alanlarını genişletmeye çalışıyor. Türkiye ise bu girişimlerin hukuki geçerliliğinin olmadığını defalarca vurguladı. Dışişleri Bakanlığı da net bir ifade kullandı: Bu plan Türkiye açısından “yok hükmündedir.”
Atina Bildirisi ne oldu?
Geçtiğimiz Aralık ayında imzalanan Atina Bildirisi’nde iki ülke dostane ilişkiler ve iyi komşuluk mesajları vermişti. Ancak üzerinden çok geçmeden açıklanan bu DMP, iyi niyetli bir yaklaşımın ürünü değil.
Bu şartlar altında, Yunanistan gerçekten barıştan yana mı, yoksa AB şemsiyesi altında Türkiye’yi sahadan uzaklaştırma hesabı mı yapıyor? Ankara’nın bu oyunu fark ettiğine şüphe yok.
Türkiye de kendi DMP sürecini UNESCO ve BM ile şeffaf biçimde yürütüyor. Aradaki en temel fark da burada yatıyor: Türkiye masaya açık bir yaklaşımla oturuyor, Yunanistan ise oldu-bittiyle sonuç almaya çalışıyor.
Diplomasi istiyorsanız dürüst olun
Türkiye yok sayılarak masa kurulamaz, deniz alanları planlanamaz. Kalıcı barış isteniyorsa, Brüksel’de sadece Atina’nın değil, Ankara’nın da sesi duyulmalı. Aksi takdirde, uluslararası platformlara sunulan her belge yeni bir krize davetiye çıkarır.
Gerçek şu ki: Haritalar ya da bildiriler, Türkiye’nin meşru haklarını ortadan kaldıramaz. Diplomasiyi araç değil, amaç olarak gören bir anlayışla hareket edilmeli.
Ve unutulmamalı: Kalıcı barış istiyorsanız, masaya dürüst oturmanız gerekir.
