Türkiye, uluslararası politikaların bir sonucu olarak geçmişte çeşitli askeri ambargolarla karşı karşıya kalmıştır. Bu ambargolar, çoğunlukla Türkiye’nin bölgesel politikaları, müttefik ülkelerle yaşadığı anlaşmazlıklar veya stratejik hamleler nedeniyle uygulanmıştır. Ancak bu süreçler, Türkiye’nin savunma sanayiini geliştirme kararlılığını artırmış ve yerli üretime odaklanmasına neden olmuştur.
Türkiye’ye Uygulanan Önemli Askeri Ambargolar
1. 1974 ABD Ambargosu (Kıbrıs Barış Harekâtı)
1974’te Türkiye’nin Kıbrıs’ta gerçekleştirdiği Barış Harekâtı sonrası ABD, Türkiye’ye karşı geniş kapsamlı bir askeri ambargo uygulamıştır. Ambargonun temel nedenleri arasında Türkiye’nin ABD yapımı silahları “savunma amaçlı kullanım” ilkesine aykırı olarak Kıbrıs’ta kullanması gösterilmiştir.
- Etkileri:
- Türkiye’nin savunma ihtiyaçlarını karşılamada ciddi zorluklar yaşamasına neden olmuştur.
- Türk Hava Kuvvetleri ve Kara Kuvvetleri envanterindeki silah, mühimmat ve yedek parça temininde sıkıntılar oluşmuştur.
- Türkiye, bu ambargo nedeniyle Türk Savunma Sanayii’nin temellerini atmış ve ASELSAN, TUSAŞ gibi şirketlerin kurulmasıyla yerli üretime yönelmiştir.
2. 2019 ABD Silah Satışı Kısıtlamaları (S-400 Krizi)
Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın alması, ABD ile Türkiye arasında ciddi bir krize yol açmıştır. Bu kriz sonucu ABD, Türkiye’ye F-35 savaş uçağı projesindeki ortaklığını askıya almış ve Türkiye’nin F-35 tedarik sürecini durdurmuştur. Ayrıca, bazı Türk savunma şirketlerine yaptırımlar uygulanmıştır.
- Etkileri:
- Türkiye’nin F-35 programından çıkarılması, Türk Hava Kuvvetleri için önemli bir kayıp olmuştur.
- Bu ambargo, Türkiye’yi alternatif platformlara yönlendirmiş ve Milli Muharip Uçak (MMU) gibi projelere hız verilmesini sağlamıştır.
- Türkiye, Rusya ile savunma alanındaki iş birliğini artırmıştır.
3. Kanada’nın İHA Parçaları İhracatını Durdurması (2020)
2020 yılında Kanada, Türk İHA ve SİHA’larının Azerbaycan-Ermenistan çatışmasında kullanıldığı iddiasıyla Türkiye’ye yönelik askeri teknoloji ihracatını durdurmuştur. Özellikle WESCAM optik sistemlerinin Türkiye’ye gönderimi askıya alınmıştır.
- Etkileri:
- Türkiye, Kanada’dan ithal edilen optik sistemlere alternatif geliştirmek için yerli optik teknolojilere yönelmiştir.
- ASELSAN ve Baykar gibi şirketler, kısa sürede yerli çözümler sunarak bu açığı kapatmıştır.
Türkiye’nin Ambargolara Karşı Stratejisi
Türkiye, tarih boyunca karşılaştığı askeri ambargoları bir fırsata çevirmeyi başarmış ve bu durum savunma sanayiinde yerli üretim oranını artırmasına olanak tanımıştır. Günümüzde Türkiye, yerli üretimde önemli bir noktaya gelmiş ve Altay Tankı, Atak Helikopteri, İHA ve SİHA’lar gibi projeleri hayata geçirmiştir.
Savunma Sanayiindeki Önemli Adımlar:
- Yerli ve Milli İHA ve SİHA Üretimi: Bayraktar TB2 ve ANKA gibi sistemler, ambargoların yarattığı boşlukları doldurmuştur.
- Milli Muharip Uçak: Ambargo sonrası F-35’in alternatifi olarak geliştirilen proje, Türkiye’nin bağımsız savunma politikası için kritik bir adımdır.
- Yerli Motor Üretimi: Motor ambargoları nedeniyle Türkiye, yerli motor üretimine hız vermiştir.
Ambargoların Uzun Vadeli Etkileri
Türkiye’ye uygulanan ambargolar, kısa vadede savunma alanında zorluklar yaratmış olsa da uzun vadede yerli üretim odaklı stratejik adımların atılmasına zemin hazırlamıştır. Bu süreçler, Türk savunma sanayiinin hem bölgesel hem de küresel ölçekte rekabet gücünü artırmıştır.
