İçindekiler
Mavi Vatan kavramı nedir?
Mavi Vatan, Türkiye’nin Karadeniz, Ege ve Akdeniz’deki deniz yetki alanlarını (karasuları, kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge) kapsayan stratejik bir güvenlik ve dış politika doktrinidir. Bu kavram, Türkiye’nin denizlerdeki egemenlik haklarını koruma, enerji kaynaklarını değerlendirme ve ulusal çıkarlarını deniz yoluyla güvence altına alma hedefini taşır.
Mavi Vatan kavramı nasıl ortaya çıktı?
Mavi Vatan doktrini, 2000’li yıllarda Türk denizcilik çevrelerinde şekillenmeye başlamış ve ilk kez 2006 yılında emekli Tümamiral Cem Gürdeniz tarafından dile getirilmiştir. Kavramın kuramsal ve hukuki altyapısını ise Amiral Cihat Yaycı’nın çalışmaları oluşturmuştur.
Mavi Vatan kavramının tarihsel gelişimi
- 1947: ABD Başkanı Truman, denizlerde kıta sahanlığı kavramını öne sürdü.
- 1958: Cenevre Deniz Hukuku Sözleşmesi ile kıta sahanlığı tanımı uluslararası hukuka girdi.
- 2004-2005: Türkiye, BM’ye verdiği notalarla kıta sahanlığı iddialarını resmileştirdi.
- 2006: Cem Gürdeniz, Karadeniz ve Deniz Güvenliği sempozyumunda Mavi Vatan terimini ortaya koydu.
- 2010: Cihat Yaycı, “Temel Deniz Hukuku” kitabında doktrini detaylandırdı.
- 2019: Karadeniz, Ege ve Akdeniz’de eş zamanlı olarak Mavi Vatan Tatbikatı yapıldı.
Mavi Vatan’ın komutanı kimdir?
Cem Gürdeniz, Mavi Vatan terimini ilk kullanan kişidir. 2006 yılında düzenlenen bir sempozyumda bu kavramı gündeme getirerek Türkiye’nin deniz yetki alanlarına yönelik milli bir vizyon ortaya koymuştur. Atatürk’ün “Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum” sözünü deniz savunmasına uyarlayan Gürdeniz, Mavi Vatan’ı ana vatan savunmasının denizden başlaması gerektiği anlayışıyla temellendirmiştir.
Cihat Yaycı ise bu kavramı bir doktrin haline getiren, disiplinler arası bir çalışmayla akademik ve hukuki altyapısını oluşturan kişidir. Mevcut Mavi Vatan haritasını çizen Yaycı, konuyla ilgili birçok kitap ve makale yayımlamış; bu alandaki çalışmalarını Türk Denizcilik ve Global Stratejiler Merkezi (Türk DEGS) çatısı altında sürdürmektedir.
Mavi Vatan neden önemlidir?
Deniz yetki alanlarının belirlenmesi, enerji kaynaklarına erişim, balıkçılık, deniz ticareti ve güvenlik açısından stratejik öneme sahiptir. Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de karşılaştığı deniz sınırı ihtilafları, bu doktrinin uygulanmasını daha da önemli hale getirmiştir.
Kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge nedir?
Bu iki kavram Mavi Vatan’ın temelini oluşturur:
- Kıta sahanlığı: Ülkelerin kara sınırlarının deniz altına uzanan doğal uzantısıdır ve kıyı devletinin doğal kaynaklar üzerinde hak iddia ettiği alandır.
- Münhasır Ekonomik Bölge (MEB): Kıyı devletlerinin denizlerde belirli ekonomik faaliyetler üzerinde (örneğin balıkçılık, enerji) hak sahibi olduğu 200 deniz miline kadar uzanan alanlardır.
Türkiye-Libya deniz yetki alanları anlaşması
27 Kasım 2019’da Türkiye ile Libya arasında imzalanan deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasına ilişkin mutabakat muhtırası, Mavi Vatan doktrininin uygulamada karşılık bulduğu en somut örneklerden biridir. Bu anlaşma sayesinde Türkiye, Doğu Akdeniz’deki deniz yetki alanlarını uluslararası hukuka uygun biçimde ilan etmiş ve enerji politikalarını güçlendirmiştir.
