İspanya hükümeti, uzun süredir gündeminde olan Lockheed Martin F‑35 Lightning II savaş uçaklarının satın alınması planını süresiz olarak iptal etti. El País’in hükümet kaynaklarına dayandırdığı haberine göre bu karar, yalnızca mali bir tasarruf değil; savunma sanayinde bağımsızlık ve stratejik yönelim açısından da önemli.
Madrid, 2023 savunma bütçesinde F‑35 için ayırdığı 6,25 milyar avroyu geri çekerken, 2025 ek savunma bütçesi olan 10,5 milyar avronun %85’ini Avrupa menşeli projelere yönlendirme kararı aldı.
F‑35’ten vazgeçmenin stratejik gerekçeleri
Savunma Bakanlığı, F‑35’in İspanya için yüksek maliyetli ve siyasi riskli bir tercih olduğuna dikkat çekti. Kararın ardındaki başlıca nedenler:
- Teknoloji egemenliği: Uçağın görev verilerini toplayan ve ABD sunucularına ileten sistemler, İspanya’nın operasyonel bağımsızlığını kısıtlayacak nitelikte.
- Yüksek bakım ve işletme maliyeti: F‑35’in ömür boyu işletim maliyetleri, Eurofighter gibi Avrupa platformlarından çok daha yüksek.
- Siyasi ve diplomatik gerilim: ABD ile savunma harcamaları ve ticaret politikaları konusunda yaşanan anlaşmazlıklar.
Donanma ve hava kuvvetleri için kritik boşluk
Bu karar, özellikle İspanyol Deniz Kuvvetleri için ciddi sonuçlar doğuracak.
2030’da envanterden çıkarılması planlanan Harrier AV‑8B uçaklarının yerini alacak F‑35B alınmayacak. Böylece, Juan Carlos I amfibi hücum gemisi en az 10 yıl boyunca sadece helikopter operasyonlarıyla sınırlı kalacak. Bu durum, ülkenin denizden icra edebileceği hava operasyonlarını neredeyse sıfırlayacak.
Hava Kuvvetleri cephesinde ise 2035’e kadar emekli edilecek F‑18 filosunun yerini F‑35A değil, modernize edilmiş Eurofighter Typhoon uçakları alması yüksek ihtimal. Ancak uzmanlara göre bu, 5. nesil kabiliyetlerin yerini doldurmakta yetersiz kalabilir.
İspanya, uzun süredir devam eden modernizasyon stratejisinin bir parçası olarak Eurofighter Typhoon filosunu güçlendirmeyi sürdürüyor. F‑35 iptal kararından bağımsız olarak, Halcón I ve Halcón II projeleri kapsamında 2022 ve 2023’te toplam 45 yeni Eurofighter siparişi verilmişti. Bu uçakların 2030–2035 yılları arasında teslim edilmesiyle filonun toplamda 115 adede ulaşması planlanıyor.
Yeni nesil AESA radar ve elektronik harp sistemleriyle donatılacak Eurofighter’lar, F‑18 filosunun kademeli olarak yerini alacak ve Airbus’un Getafe tesislerindeki üretim sayesinde İspanya’ya hem ekonomik hem de stratejik katkı sağlayacak.
Avrupa projeleri öncelikli hale geliyor
Madrid yönetimi, kısa vadede Eurofighter Typhoon modernizasyonuna yatırım yapacak.
Orta ve uzun vadede ise Fransa‑Almanya‑İspanya ortaklığındaki FCAS (Future Combat Air System) projesi, ülkenin ana hedefi olacak. 2035–2040 arasında hizmete girmesi planlanan bu altıncı nesil platform için İspanya’nın yaklaşık 2,5 milyar avro yatırım yapması bekleniyor.
Altıncı nesil savaş uçağı ve buna entegre insansız hava araçlarından oluşan sistem, yapay zeka destekli görev yönetimi, gelişmiş sensör füzyonu ve ağ merkezli harp kabiliyeti gibi özellikler sunacak. İspanya, projeye 2029’a kadar yaklaşık 2,5 milyar avro yatırım yapmayı planlıyor. FCAS’ın 2035–2040 döneminde hizmete girmesiyle ülkenin hava kuvvetleri, NATO’nun en modern platformlarından birine sahip olacak.
Alternatif seçenekler arasında Birleşik Krallık‑İtalya‑Japonya‑İsveç ortaklığındaki Tempest / GCAP projesi ile Dassault Rafale ve Saab Gripen gibi ileri 4++ nesil uçaklar da bulunuyor.
İspanya–ABD ilişkilerinde yeni gerilim hattı
İspanya, NATO’nun %2 savunma harcaması hedefine bağlı kalırken, ABD’nin önerdiği %5 artışı reddetti. Bu karar, Donald Trump döneminde İspanyol ürünlerine gümrük vergisi tehdidi ile karşılık buldu.
Savunma alanında bağımsızlığı güçlendirmeyi hedefleyen Madrid, F‑35 iptali ile birlikte Washington’a “savunma stratejimiz artık Avrupa merkezli” mesajı göndermiş oldu.
Kaynak: El Pais, AS
