Türkiye, 2029 yılında Ay’a kendi imzasını atmaya hazırlanıyor. Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) tarafından yüzde 80 oranında yerli imkanlarla geliştirilen “CHERI” isimli iki mikro gezici keşif aracı (rover), Çin ile gerçekleştirilecek ortak bir misyon kapsamında Ay’ın güney kutbuna gönderilecek.
TEKNOFEST İstanbul’da tanıtılan proje kapsamında tasarlanan bu araçlar, yapay zeka desteğiyle otonom şekilde hareket ederek yüzeyin üç boyutlu haritasını çıkaracak, bilimsel veriler toplayacak ve birbirleriyle etkileşimli bir biçimde çalışarak dünya ile iletişim kuracak. Bu görev, dünyada bir ilki de beraberinde getirecek. Zira Ay’a aynı anda birbiriyle haberleşebilen iki rover gönderen ilk ülke Türkiye olacak.
ODTÜ’den uzay teknolojilerine katkı
ODTÜ, uzun süredir sürdürdüğü Ar-Ge projeleriyle milli uzay hedeflerine katkı sağlıyor. Üniversite bünyesindeki öğretim üyeleri ve öğrencilerin geliştirdiği CHERI projesinde, özellikle tekerlek tasarımı, sensörler ve yapay zeka sistemleri tamamen yerli olarak üretildi. Araçların yerlilik oranı yüzde 80’i aşıyor.
CHERI roverları, Ay’ın güney kutbunda görev yapacak. Bu bölge, eksi 160 ile artı 80 derece arasındaki aşırı sıcaklık farkları, yüksek radyasyon ve engebeli yüzey koşullarıyla biliniyor. Bu nedenle görev, hem dayanıklılık hem de teknolojik kapasite açısından kritik öneme sahip.
Dünyada ilk kez bir ülke 2 adet roverı birbiriyle haberleşecek şekilde aya gönderiyor
ODTÜ Rektörü Prof. Dr. Ahmet Yozgatlıgil, projeye ilişkin açıklamasında şu ifadeleri kullandı:
“Türkiye son yıllarda milli uzay programı kapsamında birçok hedefi kararlıkla ilerliyor. Bu hedefler arasında insanlı ilk uzay görevini gerçekleştirdi. Türkiye ve 2 astronotumuz ve yer çekimsiz ortamda araştırmalar yaptı. Biz de Orta Doğu Teknik Üniversitesi olarak bilim sayfamızın hedefleri kapsamında Çin uzay ajansıyla işbirliği kapsamında bir projenin içerisindeyiz. Bu 2029 yılında Çin’in 2 adet yüzey aracını Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin öğrencileri ve öğretim üyeleri gerçekleştirecek. Bu yapay zekayı birbirlerini destekleyen birbiriyle haberleşen bir ayın en zorlu pozisyonunda şartlarında görev yapacak. Yani ayın güney kutbunda eksi 160 dereceyle artı 80 derece arasında görev yapacak yüzeyde veri toplayacak. Yüzeyin haritasını çıkaracak bir sistem, bir aslında robotlar sistemi bu dünyada ilk kez bir ülke 2 adet roverı birbiriyle haberleşecek şekilde aya gönderiyor. Biz de 50’ye yakın öğretim üyesi ve öğrencimizle bu projenin içinde yer alıyoruz. Bu projedeki geliştirecek tabii ki robot tamamen bizim öğretim üyelerimiz tarafından tasarlandı ve bu yapay zeka destekli bir sistem. Birbiriyle haberleşen ve bu misyonun tamamen çok kritik bir parçası. Uluslararası bir yarışmayla seçildi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi bu yarışmayı kazanarak bunun tasarımı hak kazandı. Buradaki işte gördüğünüz tekerlekleri olsun sensörler olsun. Bunlar tamamen bizim tarafımızdan yerli olarak tasarlanıyor. Yüzde 80’nin üzerinde yerlilik oranı var.”
Ayın yüzeyine ayak basacak bir sistem
Yozgatlıgil, CHERI projesinin yalnızca Ay araştırmalarıyla sınırlı kalmayacağını, dünyada da farklı alanlara katkı sağlayacağını belirterek şunları söyledi:
“Aslında biliyorsunuz uzay teknolojileri her zaman dünyadaki yaşamını destekler. Bu uzaya gönderildi. 2029 yılında doğrudan görüntüleri dünyaya aktaracak, o bölgenin yani daha önce çok az keşfedilmiş bu bölgenin haritasını kameralarıyla çıkaracak. Bu da ileride o bölgelerdeki minerallerin işte su kaynaklarını keşfi noktasında da çok önemli. Veriyi dünyaya gönderecek tabii bunun yanında bu robotlar bu ekstreim. Yani en zor şartlarda görev yaptığı için dünyada da işte yine zorlu coğrafyalarda afet şartlarında görev yapabilecek. Oralardan görüntüler aktarabilecek. Arama kurtarma çalışmalarında ya da savunma sanayimiz de fayda sağlayacak. Ayın yüzeyine ayak basacak bir sistem bu. Ayın yüzeyine Türkiye’nin imzasını atacağız. Türkiye kendi uzay aracını da aya gönderecek. Bizde üniversite olarak burada önceden hazırlık yapıyoruz.”
Bilimsel ve stratejik önemi
CHERI projesi, yalnızca Türkiye’nin uzay alanındaki kabiliyetlerini değil, aynı zamanda uluslararası işbirliğini de gözler önüne seriyor. Çin ile gerçekleştirilecek ortak görev, Türkiye’nin küresel ölçekte uzay araştırmalarında yer alma iddiasını güçlendiriyor.
Ay’ın güney kutbu, henüz tam anlamıyla keşfedilmemiş bir bölge olması nedeniyle bilim insanları için özel önem taşıyor. Buradaki su kaynakları ve mineral zenginlikleri, ilerleyen yıllarda yapılacak insanlı Ay görevleri için hayati rol oynayabilir. CHERI roverlarının toplayacağı veriler, bu kapsamda kritik öneme sahip olacak.
Ayrıca proje, yalnızca bilimsel verilerle sınırlı değil. Geliştirilen teknoloji, arama-kurtarma, savunma sanayi ve doğal afetlerde kullanılabilecek otonom robot sistemlerinin geliştirilmesine de katkı sağlayacak.
Kaynak: İHA
