İçindekiler
TUSAŞ, Türkiye’nin helikopter teknolojisinde dışa bağımlılığını azaltmak ve farklı görev ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla hem özgün hem de lisanslı projeler geliştiriyor. Bu kapsamda yürütülen çalışmalar, sivil ve askeri kullanıcıların operasyonel gereksinimlerine yanıt verecek şekilde çeşitlenmiş durumda.
T625 GÖKBEY
T625 GÖKBEY, TUSAŞ tarafından tamamen yerli ve milli imkânlarla geliştirilen ilk genel maksat helikopteridir. Türkiye’nin tek platform üzerinden hem sivil hem askeri ihtiyaçlarını karşılayabilmesini sağlayan bu proje, havacılıkta tam bağımsızlık hedefinin simgelerinden biri kabul ediliyor.
Yüksek irtifa, sıcak iklim ve gece uçuş kabiliyetine sahip Gökbey, 12 yolcu kapasitesiyle personel taşıma, ambulans, VIP, arama-kurtarma ve deniz görevleri gibi farklı alanlarda kullanılabiliyor. Seri üretim sürecine geçilmesiyle birlikte Jandarma Genel Komutanlığı’na ilk dört helikopter teslim edildi. TUSAŞ üretim hattını genişleterek teslimatlara devam ediyor.
IDEF fuarında imzalanan yeni anlaşmayla, 57 adet yerli motorlu GÖKBEY için TUSAŞ ile Savunma Sanayii Başkanlığı arasında tedarik sözleşmesi yapıldı. Helikopterin soğuk hava testleri İsveç’in Kiruna bölgesinde gerçekleştirildi ve -40°C sıcaklıklarda tam görev performansı onaylandı. Yeni versiyonlarda TEI üretimi yerli turboşaft motoru TS1400 kullanılıyor. Bu motorun entegrasyonuyla GÖKBEY tamamen yerli bir güç sistemine kavuşacak.
TUSAŞ’ın planlamasına göre, önümüzdeki dönemde yüzlerce GÖKBEY hem Türkiye’de hem de dost ülkelerin envanterlerinde görev alacak. Özellikle Orta Asya ve Afrika ülkeleriyle görüşmeler sürdürülüyor.
T925 helikopter özellikleri
Boyutlar ve ağırlık
- Uzunluk: 20,2 m
- Yükseklik: 3,8 m
- Ana rotor çapı: 16,70 m
- Azami kalkış ağırlığı: ~12.000 kg
- Mürettebat: 2 kişi
- Yolcu kapasitesi: 19 kişi
Performans - Azami hız: 324 km/sa (175 kt)
- Menzil: 518+ km
- Havada kalış süresi: 2,75+ saat
- Tırmanma hızı: 3.220 ft/dk
- Servis tavanı: 20.000 ft
- HIGE tavanı: 12.850 ft
- HOGE tavanı: 8.450 ft
Motor - 2× Motorsich TV3-117VMA-SBM1V turboşaft
Görev alanları - Ulaşım
- Kargo
- Kıyı ötesi operasyon
- Arama-kurtarma
- Yangınla mücadele
- Hava ambulans
- VIP taşıma
Öne çıkan özellikler - Yüksek sıcaklık ve irtifa kabiliyeti
- Modern aviyonik sistemler
- Geniş kabin
- Gece-gündüz görev
- Otomatik bıçak ve kuyruk katlama
- Kargo kancası
- Kurtarma vinci
- Arama ve hava durumu radarı
- Rotor buz koruma sistemi
T129 ATAK
T129 ATAK, taarruz ve taktik keşif görevleri için geliştirilen çift motorlu bir taarruz helikopteridir. AgustaWestland ile yapılan teknoloji iş birliği kapsamında geliştirilen ATAK, TUSAŞ tarafından yerli alt sistemlerle donatılarak Türk Silahlı Kuvvetleri’nin hizmetine sunulmuştur.
Dağlık ve sıcak coğrafyalarda yüksek performans göstermesiyle öne çıkan ATAK, Türk kara unsurlarına yakın hava desteği sağlayan ilk milli taarruz platformu oldu. Filipinler’e yapılan ihracatla birlikte Türkiye, bu alanda ilk defa taarruz helikopteri ihraç eden ülkeler arasına girdi.
ATAK helikopterleri, Kara Kuvvetleri ve Jandarma Genel Komutanlığı envanterinde aktif olarak görev yapıyor. Özellikle sınır ötesi harekâtlarda yoğun olarak kullanılıyor. Bugün itibarıyla 80’in üzerinde ATAK helikopteri görevde. Son olarak Jandarma’ya yapılan 14’üncü teslimatla birlikte üretim hattı yeni varyantlarla genişletildi.
T129 ATAK helikopter özellikleri
Boyutlar ve ağırlık
- Uzunluk (rotorlar çalışırken): 14,54 metre
- Yükseklik: 3,40 metre
- Ana rotor çapı: 11,90 metre
- Azami kalkış ağırlığı: 5.065 kg
- Mürettebat: 2 kişi
Performans
- Azami seyir hızı: 281 km/sa
- Menzil: 537 km
- Havada kalış süresi: 3 saat
- Tırmanma hızı: 13,26 m/sn
- Servis tavanı: 4.572 m
Motor gücü
- 2× LHTEC CTS800-4A turboşaft motor
- Toplam kalkış gücü: 2× 1.024 kW
Silah sistemleri
- 20 mm top (500 mermi kapasiteli)
- 8× UMTAS/L-UMTAS tanksavar füzesi
- 16× CİRİT lazer güdümlü füze
- 8× STINGER hava-hava füzesi
- 70 mm güdümsüz roket (48 veya 76 adet opsiyonlu)
- Harici yakıt tankı desteği
Görev yetenekleri
- Taarruz ve silahlı keşif
- Silahlı eskort ve destek
- Derin taarruz ve hassas angajman
- Hava savunma sistemlerini etkisiz hale getirme
- Meskun mahal ve güvenlik operasyonları
ATAK II (Ağır Sınıf Taarruz Helikopteri)
TUSAŞ, ATAK projesinden edindiği mühendislik birikimini bu kez ağır sınıf bir taarruz platformuna aktardı. ATAK II, daha yüksek taşıma kapasitesi, zırh koruması ve ateş gücüne sahip olacak şekilde geliştirildi. İlk uçuşunu 28 Nisan 2023’te gerçekleştiren ATAK II, çift pilotlu kokpiti, 10 ton kalkış ağırlığı ve geniş mühimmat yelpazesiyle Türkiye’nin bu alandaki en gelişmiş helikopteri olarak öne çıkıyor.
Geliştirme süreci uzun vadeli bir planlama kapsamında ilerliyor. Öncelikli kaynaklar yangın söndürme ve genel maksat helikopteri segmentinde ihtiyaç duyulan T925 projesine yönlendirildi. Ancak ATAK II iptal edilmedi; proje, milli motorun entegrasyonuyla birlikte yeniden hız kazanacak. ATAK II’nin hedefi, tam bağımsız bir güç grubu ve elektronik harp altyapısına sahip ilk ağır sınıf Türk taarruz helikopteri olmak.
T925 Genel Maksat Helikopteri
T925, çok amaçlı görevler için tasarlanan ağır sınıf bir genel maksat helikopteridir. Bu platform, iç güvenlik, yangın söndürme, arama-kurtarma ve lojistik destek görevlerinde kullanılmak üzere geliştiriliyor. TUSAŞ, bu projeyle birlikte yalnızca askeri değil, afet ve insani yardım operasyonlarında da kullanılabilecek yüksek kapasiteli bir sistem hedefliyor.
T925’in ilk versiyonları yangın söndürme görevleri için yapılandırıldı. Her biri yaklaşık 4 ton su taşıma kapasitesine sahip olacak helikopterlerin, mevcut T70’e göre iki kat daha yüksek performans sunması planlanıyor. Prototip üretim süreci devam ediyor ve uçuş testlerine geçiş aşamasına yaklaşıldı.
T70 Helikopteri
T70, Sikorsky ile yapılan lisans anlaşması kapsamında Türkiye’de üretilen genel maksat helikopteridir. Kara Kuvvetleri, Hava Kuvvetleri, Jandarma, Emniyet ve Orman Genel Müdürlüğü gibi farklı kullanıcıların ihtiyaçlarına göre konfigüre ediliyor.
Bu proje yalnızca montajdan ibaret değil; Türkiye’nin havacılık ekosistemine önemli bir teknoloji transferi sağladı. TUSAŞ, üretim sürecinde pek çok alt sistemi yerli tedarikçilerle birlikte geliştirdi. 109 adetlik planlanan üretimin önemli bir bölümü tamamlandı, kalan teslimatlar ise ABD’deki onay süreçlerine paralel olarak sürüyor. Bu süreçte kazanılan mühendislik kabiliyetleri doğrudan T925 projesine aktarılıyor.
T70 helikopter özellikleri
Boyutlar ve ağırlıklar
- Uzunluk: 19,76 metre
- Ana rotor çapı: 16,36 metre
- Kuyruk rotor çapı: 3,35 metre
- Azami kalkış ağırlığı: 9.980 kg (22.000 lbs)
- Harici yük dahil azami kalkış ağırlığı: 10.659 kg (23.500 lbs)
- Azami harici yük kapasitesi: 4.082 kg (9.000 lbs)
Performans
- Azami seyir hızı: 296 km/sa (160 knot)
- HIGE tavanı (yer etkisinde havada kalma): 4.572 m (15.000 ft)
- HOGE tavanı (yer etkisi dışında havada kalma): 3.353 m (11.000 ft)
- Servis tavanı: 6.096 m (20.000 ft)
- Azami menzil: 475 km
Kapasite
- Mürettebat: 2 kişi
- Yolcu kapasitesi: 12 kişi
- Kabin genişliği: 2,14 m
- Kabin yüksekliği: 1,37 m
- Kabin alanı: 8,18 m²
- Kabin hacmi: 11,22 m³
Görev ve kullanım alanları
- Personel taşıma
- Harici yük taşıma
- Kargo taşımacılığı
- Tıbbi tahliye (medikal tahliye)
- Yangınla mücadele
- Arama ve kurtarma operasyonları
- Deniz devriyesi ve arama-kurtarma (SAR)
Helikopter modernizasyonu
TUSAŞ, mevcut helikopterlerin modernizasyonunda da aktif bir rol oynuyor. Bu çalışmalar; aviyonik sistemlerin yenilenmesi, elektronik harp kabiliyetlerinin artırılması, görev bilgisayarlarının güncellenmesi ve haberleşme sistemlerinin entegrasyonunu kapsıyor.
TSK envanterindeki Cougar, Black Hawk ve Sikorski helikopterlerinde TUSAŞ tarafından geliştirilen yerli alt sistemler kullanılmaya başlandı. Modernizasyon faaliyetleri yalnızca yurt içinde değil, dost ve müttefik ülkelere sağlanan teknik desteklerle de yürütülüyor. Böylece operasyonel etkinlik artırılırken, Türkiye’nin bakım ve modernizasyon ihracat kapasitesi de güçleniyor.
