ABD Başkanı Donald Trump, Salı günü yaptığı açıklamada İsrail ile İran arasında sağlanan ateşkesin “yürürlükte olduğunu” belirtti. 12 gün süren kanlı çatışmaların ardından gelen bu açıklama, Orta Doğu’da tansiyonun geçici de olsa düştüğüne işaret etti.
Trump, Pazartesi gecesi yaptığı duyuruda, İsrail ve İran’ın “tam ve kesin bir ateşkese” vardığını ilan etti. Beyaz Saray yetkilileri, ateşkesin üç aşamada hayata geçirileceğini duyurdu. Buna göre İran, Salı günü saat 00.00’da İsrail’e yönelik saldırılarını durduracaktı.
İsrail ise İran’a karşı operasyonlarını 12 saat sonra, yani öğlen 12.00’de sonlandıracaktı. Ateşkesin tam anlamıyla yürürlüğe gireceği an ise Çarşamba günü sabah 00.00 olarak belirlendi.
İsrail’den önleyici saldırı, İran’dan misilleme
Salı sabahı itibarıyla ateşkese rağmen gerilim tırmandı. İsrail, İran’ı sabah erken saatlerde Beerşeba kentine füze saldırısı düzenlemekle suçladı.
Bu saldırılarda dört İsrailli sivil hayatını kaybetti. Füze atışlarının ateşkesin teknik olarak yürürlüğe girmesinden önce mi yoksa sonra mı gerçekleştiği belirsizliğini korusa da, İsrail Savunma Bakanı Israel Katz, İran’ın açıkça anlaşmayı ihlal ettiğini söyledi.
Bakan Katz, yaptığı açıklamada “İran’ın füze saldırıları ateşkese karşı açık bir provokasyon. Başbakan’la koordinasyon içinde İran’daki rejim hedeflerini ve terör altyapılarını hedef alan yoğun hava saldırıları talimatı verdim” dedi.
İsrail’in bu saldırılarının İran’ın başkenti Tahran çevresinde gerçekleştiği ve çok sayıda İran güvenlik gücünün öldürüldüğü bildirildi.
Trump’tan İsrail’e sert uyarı ve doğrudan müdahale
Saldırıların ardından Trump, kendi sosyal medya platformu Truth Social’da çok sert bir açıklama yaptı. “İsrail. Bu bombaları bırakmayın. Eğer bırakırsanız bu büyük bir ihlal olur. Pilotlarınızı eve getirin, hemen!” sözleriyle İsrail’e doğrudan çağrıda bulundu.
Trump, NATO zirvesine katılmak üzere Beyaz Saray’dan ayrılmadan önce gazetecilere yaptığı açıklamada, ateşkesin her iki tarafça da ihlal edildiğini düşündüğünü söyledi. İsrail’i daha açık bir şekilde eleştirdi. “Ateşkesi imzaladıktan hemen sonra İsrail tarihin en büyük hava saldırılarından birini düzenledi. Bunun doğru olduğunu düşünmüyorum. İsrail’in sabah o saldırıyı gerçekleştirmesini hiç beğenmedim” dedi.
Açıklamalarının devamında Trump, “Ne İsrail’den ne de İran’dan memnunum. Bu iki ülke o kadar uzun ve sert şekilde savaşıyor ki artık ne yaptıklarını bilmiyorlar” ifadeleriyle her iki tarafı da eleştirdi. Ardından İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi.
Beyaz Saray kaynaklarına göre Trump, görüşmede olağanüstü sert ve açık bir tutum sergiledi. Netanyahu’nun bu mesajı ciddiyetle karşıladığı belirtildi.
İsrail’in açıklaması: Zaman çizelgesi ve karşılıklar
Netanyahu’nun ofisinden yapılan açıklamada, İsrail’in Salı sabahı saat 03.00’te, yani ateşkesten dört saat önce, Tahran’daki “rejim hedeflerini” vurduğu ve yüzlerce İran güvenlik görevlisinin öldürüldüğü bildirildi. Açıklamaya göre, İran da ateşkese dakikalar kala bir füze saldırısı başlattı ve Beerşeba’ya düşen bir füze dört can aldı.
İsrail, ateşkes yürürlüğe girdikten sonra da İran’ın füze saldırılarına devam ettiğini öne sürdü. Saat 07.06’da bir, saat 10.25’te ise iki füze İsrail topraklarına isabet etti. Bu füzeler ya hava savunma sistemleri tarafından etkisiz hale getirildi ya da yerleşim dışı bölgelere düştü.
Bunun üzerine İsrail Hava Kuvvetleri, Tahran yakınlarında bir radar tesisini vurdu. Trump ile yapılan telefon görüşmesinin ardından başka bir saldırı düzenlenmediği vurgulandı.
12 günlük çatışmanın bilançosu: 974 ölü
İsrail’in 13 Haziran’da İran’daki nükleer ve askeri hedefleri vurmasıyla başlayan çatışmalar 12 gün sürdü. Washington merkezli İnsan Hakları Aktivistleri Derneği’ne göre, İsrail saldırılarında 387’si sivil olmak üzere toplam 974 kişi hayatını kaybetti. Bunlardan 268’i İran askeri personeliydi. İran hükümeti, ilk günlerde açıkladığı can kayıplarından sonra resmi güncelleme yapmadı.
İran’ın İsrail’e düzenlediği füze saldırılarında ise en az 28 kişi öldü. İsrail yetkilileri, bu saldırıların sivilleri hedef aldığını belirtti.
ABD-İran gerilimi: Karşılıklı saldırılar düzenlendi
ABD, hafta sonu İran’daki üç nükleer tesise yönelik hava saldırıları düzenledi. Bu saldırılar, İran’ın askeri kapasitesine büyük darbe vurmayı hedefledi.
İran, pazartesi günü bu saldırılara karşılık olarak Katar’daki bir ABD üssüne 12’den fazla füze fırlattı. ABD ve Katar savunma sistemleri bu füzelerin büyük bölümünü etkisiz hale getirdi. Böylece can kaybı yaşanmadı.
Trump, bu saldırıya ilişkin olarak, “çok zayıf” ifadesini kullandı. Ayrıca İran’ın önceden haber verdiğini ve bu sayede hiçbir ABD’li askerin zarar görmediğini söyledi. “Hayat kaybı olmadan atlatmamızı sağladığı için İran’a teşekkür ederim” açıklamasında bulundu.
Salı günü Irak’tan gelen haberler, bölgedeki gerilimin daha da yayılabileceğine işaret etti. Irak ordusu sözcüsü Sabah Al-Numan, ülkenin çeşitli bölgelerindeki askeri üslerin insansız hava araçlarıyla hedef alındığını açıkladı. Bu üsler arasında ABD askerlerinin de bulunduğu Taci Üssü ve İran sınırına yakın Dikar (Dhi Qar) vilayetindeki İmam Ali Üssü yer alıyor. Radar sistemlerinin hasar gördüğü bildirildi.
AP haber ajansı, bir ABD askeri yetkilisinin açıklamalarına yer vererek, batı Irak’taki Ayn el-Esed Üssü ile Bağdat havalimanı yakınındaki üslere de saldırı düzenlendiğini, ancak bu saldırıların önlendiğini aktardı. Şu ana kadar saldırıların sorumluluğunu üstlenen bir grup olmadı.
Kaynak: AA, AP, CBS, NY Times
