İsviçre Savunma Bakanlığı, bağlı teknik tedarik kurumu armasuisse ve İsviçre ordusu, uzun süredir gecikmeler ve teknik aksaklıklarla gündemde olan ADS‑15 insansız hava aracı projesini iptal etmek yerine, üç kritik işlevden vazgeçerek sınırlandırılmış biçimde sürdürmeye karar verdi. Elbit Systems üretimi altı drone’un teslim süreci ise hâlen devam ediyor.
Devre dışı bırakılan sistemler ve sonuçları
Projede otomatik kaçınma sistemi, GPS‑bağımsız kalkış/iniş ve buz çözme sistemi iptal edildi. Bu nedenle:
- Buzlanma ve yer sisi gibi durumlarda uçuş yapılamayacak,
- Kontrolsüz hava sahasında gündüz uçuşlarında, 3000 metre (ova) ve 4000 metre (Alp bölgesi) altı irtifalarda eskort uçak zorunlu olacak,
- Gece uçuşları ile kontrollü hava sahasında ve yasak bölgelerde bu zorunluluk geçerli olmayacak.
Böylece operasyonel esneklik ciddi oranda daralmış olsa da, uzun süreli havada kalış gibi temel istihbarat yeteneklerinin korunacağı belirtiliyor.
Teknik riskler ve sertifikasyon eksikleri
Yazılım ve kontrol sistemlerinde hâlen ciddi teknik riskler bulunuyor. Elbit, iptal edilen sistemlerin telafisi olarak sekiz yıl boyunca hizmet sabit maliyetlerini karşılamayı taahhüt etti. Ancak ADS‑15’lerin tasarım belgeleri tamamlanmadığı için uçuş izin süreçleri de aksamış durumda.
İsviçre Askeri Havacılık Otoritesi (MAA), bu eksiklikler nedeniyle uçuş operasyonlarına ilişkin kısıtlayıcı düzenlemeler getirdi:
- Acil durum paraşütü zorunlu,
- Belirli minimum uçuş irtifası korunmalı,
- Tanımlı acil iniş noktalarına ulaşım sağlanmalı,
- Yoğun nüfuslu bölgeler üzerinde uzun süreli uçuş yapılmamalı.
Sadece iki drone’un tam sertifikasyon alması bekleniyor. En fazla dört sistem sınırlı uçuş koşullarıyla hizmet verecek. Elbit, bu durumu telafi etmek amacıyla bir drone’u yenilemeyi teklif ederek, en az üç sistemin kesintisiz görev yapmasını hedefliyor.
Sivil ve askeri görevlerde kullanım alanları
ADS‑15, üç kritik işlevden yoksun olsa da; yüksek çözünürlüklü gözlem, uzun süreli keşif ve veri aktarımı gibi görevlerde kullanılabilecek. Sistem;
- Gerginlik dönemlerinde askeri keşif,
- Barış zamanında eğitim ve tesis izleme,
- Afetlerde sivil savunmaya destek,
- Federal Gümrük ve Sınır Güvenliği (BAZG), İstihbarat Servisi (NDB) ve Federal Polis (fedpol) gibi kurumların talepleriyle görev alabilecek.
Gsoa (Ordusuz İsviçre Grubu) ve bazı siyasi partiler, projenin hukuka ve kamu çıkarlarına aykırı olduğunu belirterek iptal çağrısı yapıyor. Yaklaşık 240 milyon Frank’lık yatırımın iadesi ise belirsiz hukuki süreçlere bağlı.
Proje neden başarısız oldu?
2015’te eski ADS 95 sistemlerinin yerine sipariş edilen ADS‑15, Elbit Systems’in Hermes 900 HFE modeline dayanıyor. Ancak proje şu nedenlerle başarısız oldu:
- RUAG tarafından geliştirilen çarpışmadan kaçınma sistemi (Detect and Avoid) güvenilir şekilde çalışmadı,
- GPS bağımsız iniş ve kalkış sistemi hedeflenen şartlarda uygulanamadı,
- Buz çözme sistemi performans göstermedi,
- Sivil hava sahasında yalnız uçuş onaylanmadı,
- Tasarım belgeleri eksik olduğu için uçuş lisans süreci aksadı,
- 2023 yılında yaşanan teknik arıza sonrası sistem güvenilirliğini yitirdi.
Tüm bu olumsuzluklara rağmen İsviçre makamları, sistemin sınırlı da olsa keşif ve gözetleme kabiliyetini faydalı buluyor. ADS‑15’ler; yeni sensörler ve yazılım yükseltmeleriyle gelecekte daha etkin hale getirilebilecek platformlar olarak değerlendiriliyor.
Kaynak: Swissinfo.ch
