FCAS (Future Combat Air System) nedir?

Geleceğin Muharebe Hava Sistemi (Future Combat Air System – FCAS); Avrupa’nın yeni nesil hava muharebe kapasitesini oluşturmak amacıyla Dassault Aviation, Airbus ve Indra Sistemas tarafından geliştirilen birleşik bir “sistemlerin sistemi” projesidir.

Program; yeni nesil savaş uçağı, sürü İHA’ları ve ortak bilgi paylaşım ağı içeren geniş kapsamlı bir muharebe ekosistemi yaratmayı hedefliyor. Fransızca: Système de Combat Aérien du Futur; SCAF; Almanca: Zukünftiges Luftkampfsystem; İspanyolca: Futuro Sistema Aéreo de Combate; FSAC olarak ifade edilir.

FCAS; Gelecek Nesil Silah Sistemi (NGWS) ile geleceğin operasyonel muharebe sahasında yer alacak diğer hava unsurlarından oluşan geniş bir yapı sunuyor. NGWS; sürü İHA’ları olarak tanımlanan uzak taşıyıcı sistemleri ile yeni nesil savaş uçağı (NGF) bileşenlerini içeriyor. Böylece ortaya çıkacak yeni nesil altıncı nesil savaş uçağı, Fransa’nın Rafale ve Almanya ile İspanya’nın Eurofighter filolarının yerini alma amacı taşıyor.

Prototipin ilk test uçuşunun 2027 civarında, hizmete girişinin ise 2040’a doğru gerçekleşmesi hedeflendi. Airbus’a göre, FCAS savaş uçağı ve sürü İHA’larının “muharebe bulutu” üzerinden birbirine bağlı biçimde ilk ortak test uçuşu 2028–2029 döneminde planlanıyor.

Tarihçe

Erken gelişim süreci ve Fransa–Birleşik Krallık programı (2001–2018)

FCAS fikri, 2001’de ETAP programı çerçevesinde şekillenmeye başladı. İnsanlı ve insansız sistemleri entegre eden hava muharebe yaklaşımı temel alındı. 2010’da Fransa ve Birleşik Krallık arasında imzalanan Lancaster House Antlaşmaları iş birliğini güçlendirdi. 2012’de hazırlık çalışmaları için finansman sağlandı. 2014’te iki ülke insansız muharebe hava araçları üzerine yoğunlaştı.

Dassault Neuron ve BAE Systems Taranis projeleri bu dönemde önemli test uçuşları gerçekleştirdi. 2016’da canlı gösterim hedeflendi ancak süreç ilerlemedi ve 2019’da program sona erdi. 2018’de Birleşik Krallık kendi bağımsız yeni nesil savaş uçağı programı Tempest’i duyurdu.

Fransa–Almanya–İspanya programı (2017 sonrası)

2017’de Almanya ve İspanya Airbus’tan yeni savaş uçağı tasarımı için çalışma talep etti. 2018 Berlin Havacılık Fuarı’nda Dassault ve Airbus FCAS için ortaklık anlaşması açıkladı. İspanya 2019’da programa katıldı.

Safran ve MTU Aero Engines 2019 sonunda yeni motorun geliştirilmesini yönetecek ortak girişimde uzlaştı. 2020’de Alman parlamentosu 1A fazının bütçesini onayladı. 1A fazı 2022’de sona erdi. 2022 sonunda 1B fazı başlatıldı.

2023’te Belçika gözlemci statüsü aldı, 2025’te programa katıldı ancak aynı yıl pozisyonunu yeniden değerlendirme sürecine girdi.

Dassault ve Airbus arasındaki anlaşmazlıklar

İş paylaşımı ve fikri mülkiyet konuları taraflar arasında gerginlik yarattı. Dassault CEO’su 2021’de gerekirse nEUROn benzeri bir alternatif geliştirme seçeneğinin masada olduğunu açıkladı.

Fransa, teknolojik liderliğin Almanya ve İspanya’ya kayabileceği endişesini dile getirdi. 2021’de uzlaşma ilan edilse de sektör kaynakları bunun gerçeği yansıtmadığını belirtti.

2025 Paris Air Show’da Dassault CEO’su Fransız sanayisine daha büyük pay verilmesi gerektiğini vurguladı. Ardından Dassault’un iş payının %80’e çıktığı bilgisi gündeme geldi ve bu durum Almanya’nın tepkisine yol açtı.

Ekim 2025’te Almanya Savunma Bakanı Pistorius projeden çekilebileceklerini açıkladı. Kasım 2025’te Fransa Savunma Bakanı Vautrin, Almanya’nın savaş uçağı geliştirebilecek uzmanlığa henüz sahip olmadığını ifade etti. Alternatif olarak Almanya ve İspanya’nın Birleşik Krallık–İtalya–Japonya GCAP programına katılabileceği yönünde değerlendirmeler yapıldı.

Geliştirme süreci

FCAS’ın geliştirme süreci, Avrupa’nın uzun vadeli hava muharebe kabiliyetini güçlendirme hedefi doğrultusunda kademeli olarak ilerleyen çok aşamalı bir yapı üzerine kuruludur.

Program, hem yeni nesil savaş uçağı hem de insansız sistemleri kapsayan “Sistemlerin Sistemi” yaklaşımıyla tasarlanıyor ve bu nedenle kapsamlı teknoloji testlerini içeren bir prototip uçak süreciyle başlatılacak.

Başlangıç aşamasını oluşturan Faz 1A

Şubat 2020’de imzalanan ilk çerçeve sözleşmesiyle hayata geçer. Yaklaşık on sekiz aylık bir araştırma ve geliştirme dönemini kapsayan bu faz, projede yer alan şirketler arasında görev dağılımını net biçimde tanımladı.

Dassault Aviation yeni nesil savaş uçağının ana yüklenicisi olurken Airbus ana partner olarak görev alacak. Uçakla bağlantılı çalışacak insansız sistemlerin geliştirilmesi Airbus liderliğinde yürütülecek ve MBDA bu alanda ana partner olarak yer alacak.

Muharebe bulutu altyapısının tasarımından Airbus sorumlu olacak ve Thales bu alanda ana partnerlik üstlenecek. Savaş uçağının motoru ise Safran ve MTU Aero Engines tarafından ortak şekilde geliştirilecek.

Aşamanın temel amacı, teknolojik gereksinimleri belirlemek ve gösterim uçağına giden teknik çerçeveyi oluşturmak oldu.

Faz 1B

16 Aralık 2022’de Dassault, Airbus, Indra ve EUMET tarafından imzalanan sözleşmelerle başlattı. Bu faz, teknolojik olgunlaşmanın sağlandığı kritik bir geliştirme dönemini temsil ediyor.

600 milyon avroyu aşan bütçesiyle İspanya dahil olmak üzere tüm katılımcı ülkelerin sanayi ortaklarına önemli sorumluluklar yükledi.

1B’nin temel hedefi, gelecekte inşa edilecek uçuş prototip tasarım altyapısını oluşturmak ve sistemlerin entegrasyonunu detaylandırmaktır.

2023 yılında Indra, FCMS ve Thales; NGWS için ortak sensör paketinin geliştirilmesi sürecini başlattı. Bu paket, yeni nesil savaş uçağı ve sürü İHA’larının aynı dijital ağ içinde kesintisiz çalışmasını sağlayacak kritik unsurlar arasında yer aldı. Ancak bu dönemde Dassault ve Airbus arasında iş paylaşımı ve liderlik konularında zaman zaman zorluklar yaşandı.

Dassault İcra Kurulu Başkanı Eric Trapier, 2025 yılında yaptığı açıklamada, projenin ancak Dassault’un mimari liderliğinin tanınması hâlinde başarıya ulaşabileceğini ifade etti ve gerekirse tek başına uçağı geliştirebileceklerini belirtti.

Faz 2

Uçuş prototip uçağının geliştirilmesi ve test edilmesi aşamasını oluşturur. Bu faz, 2029 yılına kadar sürmesi planlanan, hem yeni nesil savaş uçağının hem de sürü İHA sistemlerinin gerçek uçuş ortamlarında sınanacağı geniş kapsamlı test süreçlerini içeriyor.

Uçuş için hazırlanan prototip uçağın 2027–2028 civarında ilk kez havalanması, 2030’lu yılların başında ise gelişmiş entegrasyon testlerinin yapılması öngörülüyor.

Faz 2’nin başarıyla tamamlanması, FCAS’ın operasyonel kapasiteye giden yolun kritik dönüm noktalarından biri olarak kabul ediliyor. Ancak Almanya parlamentosunun savunma komitesinin önde gelen bir üyesi 2025 yılının eylül ayında, Berlin’in FCAS’tan ayrılabileceği ihtimalini gündeme getirmiş ve hükümetin hızlı bir karar vermesi gerektiğini açıklamıştı.

Analistler, Fransa’nın ağır borç yükü nedeniyle tek başına yeni nesil savaş uçağını finanse etmede zorlanabileceğini, Almanya’nın ise gerekli bazı teknolojilerde yakın geçmişte deneyimi bulunmadığını belirtiyor.