Modern dünyada şehir nüfusları hızla artıyor ve mega kentler ön plana çıkıyor. Bugün yalnızca Tokyo’nun nüfusu, neredeyse tüm Avustralya’nın toplamına eşit.
Peki dünyanın en kalabalık şehirleri hangileridir? Hangi ölçütlere göre bu sıralamalar yapılıyor?
Mega kent eşiği nedir?
Birleşmiş Milletler’e göre nüfusu 10 milyonu aşan şehirler “mega kent” olarak tanımlanır.
1950’de yalnızca iki şehir (New York ve Tokyo) bu eşiği geçerken, 2025 itibarıyla sayıları 35’in üzerine çıkmıştır.
Neden her kaynak farklı şehirleri en kalabalık gösteriyor?
“En kalabalık şehir” kavramı, ölçüm yöntemine göre değişiklik gösterir. Kullanılan tanım farklı olduğunda sıralamalar da değişir. Üç ana yaklaşım öne çıkar:
Şehir merkezi (city proper) neyi ifade eder?
Yalnızca idari sınırlar içindeki nüfus dikkate alınır. Ancak bu yöntem, şehir merkezinin dışındaki yoğun yerleşim alanlarını kapsamaz.
Kentsel aglomerasyon (urban agglomeration) nasıl çalışır?
Birbirine bitişik, sürekli yerleşim alanlarını kapsar. Merkezle bütünleşmiş banliyöler ve çevre ilçeler bu tanıma dahildir.
Metropolitan alan (metropolitan area) neden önemlidir?
Ekonomik ve sosyal etkileşimi temel alır. İnsanların ikamet ettiği yer ile çalıştığı bölge farklıysa, bu iki alan birlikte değerlendirilir.
Bu farklar nedeniyle bir şehir bir listede ilk sırada yer alırken, başka bir listede geride kalabilir.
2025 projeksiyonlarına göre dünyanın en kalabalık 10 şehri
Aşağıdaki liste, kentsel aglomerasyon bazlı tahmini nüfus verilerine dayanmaktadır:
- Tokyo, Japonya – ~37 milyon
- Delhi, Hindistan – ~33 milyon
- Şanghay, Çin – ~29 milyon
- Dhaka, Bangladeş – ~24 milyon
- São Paulo, Brezilya – ~22 milyon
- Mexico City, Meksika – ~22 milyon
- Kahire, Mısır – ~21 milyon
- Pekin, Çin – ~21 milyon
- Mumbai, Hindistan – ~20 milyon
- Osaka, Japonya – ~19 milyon
Bu şehirlerin ortak özelliği; ekonomik çekim merkezleri olmaları, yoğun göç almaları ve gelişmiş ulaşım ağlarıyla desteklenmiş olmalarıdır.
İstanbul’un konumu: Avrupa’nın en kalabalık şehri
Dünya genelindeki sıralamalarda ilk 10’a girmese de İstanbul, yaklaşık 16 milyonluk nüfusuyla Avrupa’nın en kalabalık şehridir.
Kentsel aglomerasyon sınırları dikkate alındığında bu sayı 19 milyonun üzerine çıkmaktadır.
Doğu ile Batı’yı birbirine bağlayan bu eşsiz metropol, hem tarihsel derinliği hem de ekonomik dinamizmi sayesinde Türkiye’nin ve bölgesinin en önemli şehirlerinden biri olmayı sürdürüyor.
Kıtalar bazında mega kentler
Asya, dünyanın en fazla mega kente sahip kıtasıdır. Tokyo, Delhi, Şanghay, Dhaka, Pekin ve Mumbai gibi şehirler, tek başına dünya nüfusunun önemli bir kısmını barındırır.
Avrupa’da İstanbul öne çıkarken; Latin Amerika’da São Paulo ve Mexico City, Afrika’da ise Kahire ve Lagos dikkat çekiyor.
Kuzey Amerika’da New York ve Los Angeles, Batı ekonomilerinin küresel merkezleri olmaya devam ediyor.
Bu şehirler neden bu kadar hızlı büyüdü?
Özellikle Asya ve Afrika’daki şehirler, kırsal bölgelerden gelen göçlerle büyük bir ivme kazandı. Etkili olan başlıca faktörler:
- Demografik artış: Doğurganlık oranlarının yüksek olduğu bölgelerde şehir nüfusu hızla artar.
- Ekonomik merkez olma: Sanayi, finans ve hizmet sektörlerinin yoğunlaştığı şehirler daha fazla göç alır.
- Köyden kente göç: Tarımsal istihdamdan uzaklaşan nüfus, kentlerde daha fazla fırsat arar.
- Altyapı gelişimi: Ulaşım, konut ve sağlık hizmetlerindeki yatırımlar şehirleri daha cazip hale getirir.
En hızlı büyüyen şehirler
Birleşmiş Milletler verilerine göre, önümüzdeki yıllarda en hızlı büyüyecek şehirler çoğunlukla Afrika ve Güney Asya’da yer alıyor.
Öne çıkan şehirler:
- Lagos (Nijerya) – yılda %3,5 büyüme
- Kinşasa (Kongo DC) – yılda %3,4 büyüme
- Darüsselam (Tanzanya) – yılda %3,3 büyüme
- Lahor (Pakistan) – yılda %3,0 büyüme
- Hyderabad (Hindistan) – yılda %2,9 büyüme
Bu kentler, ekonomik faaliyetlerin merkezine dönüşürken aynı zamanda barınma, ulaşım ve altyapı sorunlarıyla da karşı karşıya kalacak.
Kalabalık şehirler hangi zorluklarla karşılaşıyor?
Mega kentler, hızlı büyümenin bedelini altyapı ve çevre sorunlarıyla öder. Başlıca problemler:
- Trafik sıkışıklığı ve yetersiz toplu taşıma
- Konut yetersizliği ve aşırı kira artışları
- Hava kirliliği ve çevresel baskılar
- Su ve enerji kaynaklarının zorlanması
- Sosyal eşitsizlik ve gecekondu alanlarının yaygınlaşması
Bu sorunlarla başa çıkmak için şehir yönetimlerinin veriye dayalı, sürdürülebilir stratejiler geliştirmesi gerekiyor.
Şehirleşme trendleri ve geleceğe dair öngörüler
Birleşmiş Milletler’e göre 2050 yılında dünya nüfusunun %68’i şehirlerde yaşayacak. Bu eğilimle birlikte:
- Mega kentlerin sayısı 40’ı aşacak,
- Asya ve Afrika’da yeni metropoller yükselecek,
- Akıllı şehir teknolojileri yaygınlaşacak,
- Yeşil altyapı ve yenilenebilir enerji yatırımları kent planlamasının merkezinde olacak.
Öngörüler:
- 2035’e kadar Delhi’nin Tokyo’yu geçerek dünyanın en kalabalık şehri olması bekleniyor.
- Lagos, Kinşasa ve Darüsselam gibi Afrika şehirleri, 2050’ye kadar 20 milyonluk nüfus eşiğini aşacak.
- Avrupa’da İstanbul, kıta içi göç ve ekonomik çekim etkisiyle konumunu koruyacak;
ancak nüfus artışı yavaşlayarak yoğunluk yönetimi ve sürdürülebilir ulaşım konularına odaklanacak.
Kentler artık yalnızca nüfus büyüklüğüyle değil; yaşam kalitesi, çevresel sürdürülebilirlik ve teknoloji entegrasyonu ile de yarışacak.
Kaynak: Urban Agglomerations by Country, 2025 Estimates, World Bank – Urban Population Data (SP.URB.TOTL), Birleşmiş Milletler Nüfus Bölümü
