Berlin–Ankara hattında gerilimli diplomasi ve stratejik ilgi bir arada yaşanmaya devam ediyor.
Almanya’da geçici olarak görevine devam eden Sosyal Demokratlar ile Yeşillerden oluşan hükümet, Türkiye’ye yönelik önemli bir silah satışına onay vermedi.
Yaklaşık 40 kadar Eurofighter savaş uçağının Türkiye’ye ihracatı, Almanya tarafından resmi olmayan şekilde engellendi. Kararın temelinde, Türkiye’de ana muhalefet lideri Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanması ve bu sürecin Berlin’de “demokrasiye yönelik bir müdahale” olarak görülmesi yatıyor.
Almanya merkezli Handelsblatt gazetesinin edindiği bilgilere göre, karar Almanya içinde yapılan gizli hükümet toplantılarında netleşti. Alman yetkililer, Ekrem İmamoğlu’nun maruz kaldığı yolsuzluk suçlamalarının siyasi amaç taşıdığına inanıyor.
Berlin’deki hükümet çevrelerinden yapılan değerlendirmelerde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bu hamlesinin “Türk demokrasisine yönelik bir saldırı” olarak nitelendirildiği aktarılıyor. Bu nedenle Eurofighter ihracatının engellenmesinin “doğru bir adım” olduğu ifade edildi.
Söz konusu silah ihracatına dair hazırlıklar bir süredir devam ediyordu. Geçtiğimiz yıl Ekim ayında Türkiye’yi ziyaret eden Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Türkiye’nin NATO üyesi olmasını gerekçe göstererek savunma alanındaki iş birliklerini savunmuştu. Hatta Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yapılan özel görüşmelerde Eurofighter satışı konusunda belirli ilerlemeler kaydedildiği, resmi ihracat izninin “yakın olduğu” dile getirilmişti. Alman basınına göre ise İmamoğlu’nun tutuklanmasıyla birlikte bu sürecin tamamen sona erdiği öğrenildi.
Olaf Scholz’un girişimleri boşa çıktı
Eurofighter, Almanya, İngiltere, İspanya ve İtalya’nın ortak üretimi olan dördüncü nesil çok rollü savaş uçağıdır. Ancak Almanya’nın uzun süredir sürdürdüğü sıkı ihracat politikaları, bu konsorsiyum içindeki uyumu zaman zaman sekteye uğratıyor.
Özellikle insan hakları ve demokratik değerlerle ilişkilendirilen ülkeler arası ilişkiler, Almanya’nın silah satışlarını doğrudan etkileyebiliyor.
KAAN’a üst düzey Alman ilgisi: Orgeneral Breuer TUSAŞ’ta
Bu siyasi gerilim sürerken, dikkat çeken bir diplomatik gelişme de Ankara’da yaşandı. Almanya Genelkurmay Başkanı Orgeneral Carsten Breuer, Türk savunma sanayiinin kalbi sayılan TUSAŞ tesislerini ziyaret etti. Ziyaretin odak noktası ise Türkiye’nin beşinci nesil savaş uçağı projesi KAAN oldu.
TUSAŞ Genel Müdürü Dr. Mehmet Demiroğlu, ziyaret sonrası yaptığı açıklamada, Orgeneral Breuer ile yapılan görüşmenin verimli geçtiğini belirtti. Görüşmede Türkiye’nin yerli savunma sanayii kabiliyetlerinin ve özellikle KAAN’ın mühendislik altyapısının detaylı biçimde ele alındığı aktarıldı. Demiroğlu, “Mühendislik gücümüzün simgesi olan ürünlerimizin başarısı üzerine konuştuğumuz verimli bir görüşme oldu,” ifadeleriyle görüşmenin içeriğine dair ipuçları verdi.
KAAN, Türk savunma sanayiinde yeni bir eşik anlamına geliyor. Beşinci nesil savaş uçağı olarak geliştirilen KAAN, ileri teknoloji radar, düşük görünürlük (stealth) tasarımı, yüksek manevra kabiliyeti ve yerli silah sistemleriyle donatılıyor. Proje, yalnızca teknik başarı değil, aynı zamanda Türkiye’nin savunma sanayiinde dışa bağımlılığı azaltma hedefi açısından da kritik önemde görülüyor.
Dolayısıyla Almanya, Türkiye’nin son yıllarda yerli savunma sanayiine yaptığı yatırımları ve ulaştığı seviyeyi yakından takip ediyor. KAAN gibi beşinci nesil bir savaş uçağının geliştirilmesi, Almanya açısından hem teknik hem de jeopolitik anlamda dikkatle izlenmesi gereken bir gelişme olarak kabul ediliyor. Bu nedenle Breuer’in ziyareti, Türkiye’nin teknolojik kabiliyetlerini birinci elden değerlendirme amacı taşıyor.
Bir yanda ambargo, diğer yanda temas: karmaşık bir tablo
Almanya’nın Türkiye’ye yönelik Eurofighter kararını siyasi gerekçelerle askıya alması ile aynı günlerde Alman Genelkurmay Başkanı’nın KAAN gibi stratejik bir projeye ilgi göstermesi, savunma diplomasisinin çok katmanlı doğasını ortaya koydu.
Uzmanlara göre bu durum, Almanya’nın hükümet düzeyinde Türkiye’ye mesafeli duruşuna rağmen, askeri düzeyde teknik temasları ve bilgi paylaşımını sürdürmek istediğini gösteriyor.
Berlin’in, Türkiye’nin yükselen savunma sanayii kapasitesini dikkatle izlediği, ancak siyasi gelişmelere paralel olarak bu kapasiteye nasıl yaklaşılacağı konusunda net bir stratejiye sahip olmadığı yorumları da yapılıyor. Öte yandan, KAAN gibi projelerin Batılı savunma çevrelerinde merakla takip edilmesi, Türkiye’nin yerli ve milli üretime dayalı savunma politikalarının küresel ölçekte daha çok gündem olmasına neden oluyor.
Siyasetin Eurofighter tutumuna rağmen askeri düzeyde diyalog kanallarını açık tutmak, iki ülke arasındaki güvenin tamamen zedelenmemesi açısından önemlidir. Orgeneral Breuer’in ziyareti, politik alandaki gerilimden bağımsız olarak savunma kurumları arasında yapıcı bir diyaloğun sürdüğünü göstermek açısından sembolik bir adım olarak kabul edilebilir.
