Pentagon, Ukrayna’ya F-16 savaş uçaklarının eğitimi ve sürdürülebilirliği için 310 milyon dolarlık satışa onay verildiğini açıkladı.
Pentagon’un duyurduğu anlaşma kapsamında uçakların modernizasyonu, pilot eğitimi, bakım ve yedek parça desteği, yer destek ekipmanları, yazılımlar ve gizli belgeler de yer alıyor. Satışın ana yüklenicileri arasında Lockheed Martin, BAE Systems ve AAR Corporation bulunuyor.
Bu satış paketi, ABD’nin Ukrayna’ya bugüne kadar sağladığı askeri yardımların dışında gerçekleşiyor. Biden yönetimi döneminde devreye alınan ve ABD askeri envanterinden doğrudan sevkiyat yapılmasına olanak tanıyan yetki ile Ukrayna’ya 31 milyar doların üzerinde askeri yardım sağlanmıştı. Yeni paket ise doğrudan bir satış niteliği taşıyor.
Boneyard’dan çıkan F-16’lar parça olarak gönderiliyor
Ukrayna daha önce F-16’ları Hollanda, Danimarka, Norveç ve Belçika gibi Avrupa ülkelerinden temin etmişti. Ancak bu uçakların sürdürülebilir bir şekilde kullanılması için ciddi bir lojistik altyapı gerekiyor.
Bu ihtiyaca karşılık olarak ABD, kendi envanterinden çıkardığı ve “Boneyard” olarak bilinen Davis-Monthan Hava Üssü’ndeki uçak mezarlığında depolanan bazı F-16’ları Ukrayna’ya gönderiyor.
Arizona’da görüntülenen ve kanat, kuyruk, motor gibi hayati parçaları sökülmüş ve sarılmış en az üç adet F-16, Antonov An-124 tipi kargo uçağına yüklenerek Polonya’ya sevk edildi. ABD Hava Kuvvetleri, bu uçakların uçuşa elverişli olmadığını ve sadece yedek parça olarak kullanılacağını doğruladı.
Bu jetlerin büyük kısmı eski F-16A/B modelleri olup, aktif görevden alınmış Air National Guard (Ulusal Hava Muhafızları) filosuna aittir. Üzerlerinde bulunan IFF antenlerinden dolayı çoğunun Block 15 Air Defense Fighter (ADF) varyantı olduğu tahmin ediliyor.
Pentagon’un uçak mezarlığında hâlen 150 adet F-16A, 27 adet F-16B, 143 adet F-16C ve 22 adet F-16D bulunduğu biliniyor. Ancak bu uçakların çoğunun tekrar uçurulması mümkün değil.
Avrupa’dan gelen uçaklara ABD desteği
Şu ana kadar Ukrayna’ya verilmesi taahhüt edilen operasyonel F-16 sayısı yaklaşık 85 adettir. Hollanda 24 adet, Danimarka 19 adet, Norveç 12 adet ve 10 adet parça uçağı, Belçika ise 30 adet uçak sağlayacağını açıkladı. Ancak bu uçakların önemli bir kısmı eğitim amacıyla Romanya’daki Avrupa F-16 Eğitim Merkezi’nde (EFTC) kullanılacak.
Ukrayna’ya gönderilen F-16’ların sürdürülebilir şekilde görev yapabilmesi, yalnızca uçakların teslimiyle sınırlı değil. Bu platformların aktif tutulabilmesi için yedek parça, mühimmat, bakım ekipmanı ve yazılım güncellemeleri gibi unsurları kapsayan geniş bir tedarik zinciri gerekiyor. Bu noktada ABD, yalnızca üretici ülke olarak değil, aynı zamanda küresel tedarik ağının merkezi olarak devreye giriyor.
General Dynamics tarafından geliştirilen, ardından Lockheed Martin bünyesine geçen F-16 uçaklarının çoğu parçası hâlâ ABD merkezli tedarikçilerden sağlanıyor. Özellikle radar sistemleri, görev bilgisayarları, motor komponentleri ve mühimmat entegrasyon sistemleri gibi hassas parçalar, sadece Amerikan şirketleri tarafından temin edilebiliyor. Bu da Avrupa ülkelerinin F-16 bağışı yaparken ABD’den onay almalarını ve Pentagon ile sürekli koordinasyon hâlinde olmalarını zorunlu kılıyor.
Teslim edilen F-16’ların blok yapılarındaki farklılıklar nedeniyle parça ve yazılım uyumluluğu konusu da ABD’nin teknik desteğini gerektiriyor. Örneğin Hollanda’nın vereceği Blok 20/25 uçakları ile Danimarka’nın sağlayacağı Blok 15 uçakları arasında belirli sistem farklılıkları bulunuyor. ABD, bu tür uyumsuzlukların giderilmesi için teknik danışmanlık, yazılım senkronizasyonu ve özel bakım kitleri gönderiyor.
Bunun yanında, F-16’ların kullandığı mühimmatlar da ABD menşeli olduğu için, bunların lojistik zinciri yine Washington’un kontrolünde olacak. AIM-120 AMRAAM gibi hava-hava füzeleri, AGM-88 HARM gibi radar karşıtı mühimmatlar ve güdümlü bombaların teslimatı, NATO içindeki uyum sayesinde hızlı gerçekleşse de, temel üretici olan ABD’nin onayı ve desteği olmadan sürdürülebilir değildir.
ABD, F-16 savaş uçaklarının Ukrayna filosunda aktif rol oynaması için sadece bağışçı ülkeleri değil, tüm tedarik zincirini de organize eden kritik bir oyuncu konumunda bulunuyor. Bu durum, Washington’un savaşa doğrudan askerî müdahalede bulunmaksızın Ukrayna hava gücünü ayakta tutmasını sağlıyor.
Ukrayna’nın F-16’ları sahada görevde
Ukrayna, F-16’larıyla şimdiye dek en az iki kayıp verdi. Ağustos 2024’te pilot Oleksii Mes, büyük çaplı bir Rus saldırısını engellemeye çalışırken yaşamını yitirdi.
12 Nisan 2025’te ise pilot Pavlo Ivanov’un kullandığı F-16’nın S-400 hava savunma sistemi tarafından vurulduğu iddia edildi. Her iki pilota da Ukrayna Devlet Başkanı Zelensky tarafından “Ukrayna Kahramanı” unvanı verildi.
Ukrayna’nın F-16’ları sahada AIM-9X ve AIM-120 füzeleriyle hava devriyesi görevlerinde kullanılıyor. Kara hedeflerine yönelik görevlerde ise GBU-39/B küçük çaplı bombalar ve AN/ALQ-131 elektronik harp podları taşıyor.
Üç adet harici yakıt tankı sayesinde menzilleri artırılan bu uçaklar, Ukrayna’nın hava ikmal kabiliyetine sahip olmaması nedeniyle uzun menzilli görevler için optimize ediliyor.
F-16’ların operasyonel kullanımı genişledikçe, teknik destek ihtiyacı da artıyor. ABD’den gelen yedek parçalar ve bakım desteği, Ukrayna Hava Kuvvetleri’nin bu karmaşık ve maliyetli platformları sahada etkin şekilde kullanabilmesini sağlayacak en önemli unsurlar arasında gösteriliyor.
ABD’nin Ukrayna’ya doğrudan uçabilir F-16 vermek konusundaki isteksizliği sürse de, verilen lojistik ve eğitim desteği, Avrupa’dan gelen savaş uçaklarının sahada etkili biçimde görev yapabilmesi için kritik rol oynuyor.
Kaynak: AA, Reuters, TWZ
