Tayland hükümeti, 2014 yılında Çin’den kaçarak ülkeye sığınan ve o tarihten bu yana tutuklu bulunan 40 Uygur Türkünü gizli bir operasyonla Çin’e iade etti. Operasyon, yerel saatle 02.00’de Bangkok’taki Suan Phlu Göçmenlik Merkezi’nde başladı. Tutuklular, camları siyah şeritlerle kapatılmış polis araçlarıyla Don Mueang Havalimanı’na götürülerek, buradan Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ne uçakla gönderildi.
Tayland Başbakanı Paetongtarn Shinawatra, düzenlediği basın toplantısında, ülkesinin uluslararası hukuk ve insan hakları ilkelerine uygun hareket ettiğini belirtti. Çin’in Bangkok Büyükelçiliği ise yaptığı açıklamada, iade edilen kişilerin ailelerinin talebi üzerine geri gönderildiğini ve bu kişilerin iyi muamele göreceklerini ifade etti.
Çin’e Dönmemek için Açlık Grevi
2014 yılında Tayland’a sığınan yaklaşık 300 Uygur Türkünden bazılarının, 2015 yılında Çin’e iade edilmesi uluslararası tepkiye yol açmıştı. O dönemde iade edilen Uygur Türklerinin akıbeti hakkında net bilgi bulunmamakla birlikte, insan hakları örgütleri bu kişilerin ciddi risklerle karşı karşıya olduğunu belirtmişti.
Tutuklu bulunan Uygur Türkleri, Çin’e iade edilme tehlikesine karşı defalarca uluslararası topluma çağrıda bulunup, ardından üçüncü bir ülkeye yerleştirilmeleri için yardım talep etmişlerdi. Tutuklu Uygur Türkleri, zaman içinde cezaevi koşullarının zorluğu ve Çin’e geri gönderilme korkusu ile açlık grevi gibi eylemler gerçekleştirdi.
İnsan hakları örgütleri ve Birleşmiş Milletler yetkilileri, Tayland’ın bu iade kararını kınayarak, bu kişilerin Çin’de işkence, zorla kaybetme ve uzun süreli hapis cezası gibi insan hakları ihlalleriyle karşılaşabilecekleri konusunda uyarılarda bulundular. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Şefi Volker Türk, “bu iadenin uluslararası insan hakları hukukunun açık bir ihlali” olduğunu belirtti.
Türk, “Ofisim, Tayland makamlarını, uluslararası korumaya ihtiyacı olan bu kişilerle ilgili olarak uluslararası hukuk kapsamındaki yükümlülüklerine saygı göstermeye defalarca çağırdı” dedi ve ekledi; “Zorla iade edilmiş olmaları son derece üzücü.”
Tayland’da tutuklu bulunan Uygur Türkleri arasında, 2014 yılından bu yana süren tutukluluk sürecinde ikisi çocuk olmak üzere beş Uygur Türkünün hayatını kaybetmişti. Bu ölümler, cezaevi koşullarının zorluğu ve sağlık hizmetlerine erişim eksikliği gibi nedenlere dayandırılıyor. Ayrıca, 2015 yılında 173 Uygur Türkü, sığınmacı olarak kabul edilerek Türkiye’ye geldi.
Bu son iade kararı, Tayland’ın Çin ile olan diplomatik ilişkilerinin 50. yıl dönümüne denk geliyor ve bu durum, Tayland’ın Çin’in baskılarına boyun eğdiği yönünde eleştirilere neden oldu. Uzmanlar, Tayland’ın bu adımının uluslararası alanda ciddi insan hakları ihlali olarak değerlendirileceğini ve ülkenin itibarını zedeleyebileceğini belirtiyor.
Kaynak: İHA, OHCHR
